Мүгедектігі бар адамдар үшін интернет мазмұны мен цифрлы ө | Digital Rights & Freedoms Landscape (drfl.kz)
Мүгедектігі бар адамдар үшін интернет мазмұны мен цифрлы өнімдердің қолжетімділігі тақырыбы бойынша жалғасы
Қазақстан Республикасының заңнамасын жалдау
Қазақстан мүгедектердің құқықтары туралы Конвенцияны ратификациялауының қарсаңында және одан кейін ұлттық заңнаманы оның ережелеріне, оның ішінде ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз ету бөлігіне сәйкес келтіру мақсатында республикада «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заңға, «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» Заңға, м. а. бұйрыққа түзетулерді қоса алғанда, бірқатар нормативтік-құқықтық актілер мен заңнамалық өзгерістер қабылданды.
Қолжетімділік-Мүгедектердің құқықтары туралы БҰҰ Конвенциясының негізгі ұғымы
Қазақстан Республикасының 2005 жылғы «мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» бейіндік Заңында Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясатының қағидаттарының бірі болып жарияланды. Алайда, қол жетімділіктің жалпы және цифрлы технологиялар саласындағы анықтамасы заңда көрсетілмеген. Сонымен қатар, мүгедек адамдар үшін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен электрондық ресурстардың қолжетімділігін қамтамасыз ету қажеттілігі заңмен реттелмейді.
Қол жетімділікті анықтау жобалау стандарттары және құрылыс нормалары сияқты төменгі деңгейдегі нормативтік-құқықтық актілерде келтірілген. Олардағы қолжетімділік тар мағынада түсіндіріледі және негізінен физикалық орта объектілеріне және кеңістіктік-жоспарлау шешімдеріне жатады, бұл ақпаратқа, интернетке, коммуникация және байланыс құралдарына қол жеткізуді білдірмейді және Конвенцияның ережелеріне сәйкес келмейді.
2013 жылғы 15 сәуірдегі «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» Заң мемлекеттік қызметтер көрсетуді, оның ішінде электрондық нысанда және электрондық үкіметтің веб-порталы арқылы көрсетуді реттейді (21-бап). Мемлекеттік қызметтерді көрсетудің негізгі қағидаттары қызмет алушылардың «тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша қандай да бір кемсітушіліксіз» қолжетімділігі мен тең қолжетімділігі деп жарияланады (3-б.).
2015 жылғы 16 қарашадағы «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» бейіндік Заң ақпарат иеленушілерді (яғни, мемлекеттік қаржыландыру алатын мемлекеттік органдар, ұйымдар және қоғамдық маңызы бар ақпараты бар басқа да субъектілер) «ақпарат беру кезінде мүгедектер үшін қажетті жағдайлар жасауды» міндеттейді (9-бап, 2/7-тармақ).
Осы Қағидалар Мемлекеттік органдардың МО ИРБП-де ақпаратты жариялауы бөлігінде жоғарыда аталған заңдардың ережелерін нақтылайды, платформаны толтыру тәртібін, сондай-ақ негізгі мазмұнды элементтерді және веб-беттерді ресімдеуге қойылатын талаптарды айқындайды. Мүгедектігі бар адамдар үшін веб-сайттардың қолжетімділігі бөлігінде құжат «ҚР СТ 2191-2012 — Ақпараттық технологиялар мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін интернет-ресурстың қолжетімділігі», сондай-ақ «ҚР СТ 2994-2017-Интернет-ресурстар. Нашар көретіндер үшін қолжетімділік талаптары» 2 қосымша, 30-т.). Осы ұлттық стандарттар бүкіләлемдік тор консорциумы ұсынған веб-контенттің қолжетімділігін қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулықтың 2.0 (Web-content Accessibility Guidelines – WCAG 2.0) аудармасы және бейімделуі болып табылады. Алайда, ережелерде көрсетілген нұсқаулыққа қайшы келетін талаптар бар.
Мысалы, қолжетімділікті қамтамасыз етудің негізгі тәсілі ретінде нашар көретіндер мен көрмейтіндер үшін Интернет-ресурстың баламалы нұсқасын жасау бекітіледі, ал ұлттық стандарт нормаларын орындау тек осындай нұсқа болмаған жағдайда ғана ұсынылады (2 қосымша, 31-т.).
Жоғарыда баяндалғаннан бойынша, ақпараттық ресурстарға қолжетімділікті қамтамасыз ету бөлігіндегі қазақстандық заңнама Мүгедектердің құқықтары туралы Конвенцияның ережелеріне жауап бермейді.
Толығырақ https://drfl.kz/kk/cifrly-inklyuziya/ сілтемесі бойынша оқыңыз.
