Digital Rights Center Qazaqstan директоры Руслан Дайырбеко | Digital Rights & Freedoms Landscape (drfl.kz)
Digital Rights Center Qazaqstan директоры Руслан Дайырбеков Қазақстандағы карантиндік геоаналитика бізді азаматтардың құпиялылығы мен анонимділігінің күрделі мәселесін талқылауға қалай жетелейтіні туралы баяндайды.
Қазақстандағы карантиндік геоаналитика.
Азаматтардың жеке өміріне араласу дұрыс па, әлде бұрыс па?
«Мобильді абоненттер картасы» жоба туралы:
Жобаны пандемия кезінде мобильді операторлардың пайдаланушыларын геолокациялық талдау үшін мобильді байланыс операторларымен ынтымақтастықта Алматы қаласының цифрландыру басқармасы іске қосты. Геолокациялық картаны қалыптастыру үшін Carto деректерін визуализациялау құралы қолданылды, ал PowerBI құралы негізінде азаматтардың қозғалысы мен қоңырау белсенділігі туралы мәліметтермен корреляция жүзеге асырылды.
«Мобильді абоненттер картасы» қалай жұмыс істейді?
Геолокациялық талдау ұялы байланыс операторлары абоненттерінің белсенділігін болжайды және сағат сайын олардың жиналатын орындарын анықтайды. Үш оператордың деректерін қалыптастыру кезінде 500x500 метр квадраттар әдісімен біріктіру әдісі қолданылды. Қоңырау белсенділігін талдау үшін осындай әдіспен 102, 103, 1308, 1406 шұғыл қызметтеріне ұялы және тіркелген телефондардан барлық шақырулар тіркеледі.
Мобильдік деректер (геолокациялық деректер, мобильдік нөмірлерден шұғыл қызметтерге қоңыраулар), сыртқы деректер (азаматтардың Google-ден қозғалу динамикасы) және Алматы әкімдігі деректері (ашық деректер/жұқтыру бойынша ресми статистика) негізінде барлық деректерді Талдамалық порталдың бірыңғай дэшбордына шоғырландыратын корреляциялық оқиғалық есептілік қалыптастырылды covid-analytics.kz.
Анонимділік және деанонимизация.
Big Data озық технологияларын пайдаланатын «мобильдік абоненттер картасын» Data-аналитика саласындағы МЖӘ-нің жарқын мысалы ретінде лайықты түрде қарастырған жөн. Сонымен қатар, геоаналитиканы ұялы байланыс операторларының абоненттері туралы мәліметтер түрінде ұсыну жеке өмірге конституциялық құқықты бұзу қаупін тудыратынын ұмытпау керек, өйткені абоненттерді бақылау іс жүзінде жүзеге асырылады
Жобаға қатысушылардың деректерді өңдеуінің заңдылығын негіздей отырып, мемлекеттік органдар жобаға қатысушылар арасында деректерді беру оларды қалпына келтіру мүмкіндігінсіз тек біріктірілген (иесіздендірілген) түрде жүзеге асырылатынын түсіндірді. Алайда осы жерде сұрақ туындайды: абоненттерді иесіздендіру Big Data дәуірінде олардың анонимділік кепілі болып табыла ма?
Бүгінгі таңда бірнеше мәліметтер арасында корреляция құру арқылы жеке тұлғаны анықтау мүмкін болған кезде, бұл әдістің тиімділігі күмән тудырады. Тұлғаның бірегей сапасына қатысты кез-келген идентификатор немесе кез-келген ақпарат әртүрлі мәліметтер базасында осы адамды «тану» үшін негіз бола алады. Әлеуметтік желілердің және адамдар өздері туралы ақпарат қалдыратын басқа да веб-сайттардың пайда болуына байланысты деанонимизация тәуекелдері едәуір артты.
Ары қарай не болмақ?
Деректерге этикалық қол жеткізу шекараларын айқындау қоғамдық және жеке секторлардың құқықтары мен заңды мүдделеріне әсер ететін күрделі мәселе болып табылады. ҚР дербес деректерді қорғау туралы заңнамасын қайта қарау және оған Big Data сияқты жетілдірілген технологияларды қолданудың қазіргі заманғы түрлерін көрсететін түзетулер енгізу қажет.
Жеке деректерді қорғау туралы Еуропалық құқыққа ұқсас, отандық заң шығарушылар GDPR (General Data Protection Regulation) жеке деректерді қорғау жөніндегі бас Регламенттің Data Protection Impact Assessment (DPIA) тәуекелдерін бағалаудың құқықтық тетігін енгізу мүмкіндігін қарастыруы керек.
ЦДИАӨМ ақпараттық қауіпсіздік комитеті «мобильдік абоненттер картасы» жобасының азаматтардың қозғалысы бойынша агрегатталған ақпараттың бүкіл массивін жою жөніндегі заңнама талаптарының орындалуын қадағалауы; ал дербес деректердің сақталуына мемлекеттік бақылауды жолға қою жоспарында — бизнес және мемлекеттік органдар үшін иесіздендірілген деректермен жұмыс істеу бойынша ұсынымдар әзірлеуі қажет.
https://drfl.kz/kk/kazakstandagy-karantindik-geoanalitika/
