ОНЛАЙН ӘДІЛ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫ Халықаралық стандар | Digital Rights & Freedoms Landscape (drfl.kz)
ОНЛАЙН ӘДІЛ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫ
Халықаралық стандарттар
Тиісті процестің кепілдіктерін және тараптардың теңдігін қамтамасыз ететін заң негізінде құрылған құзыретті, тәуелсіз және бейтарап соттың әділ талқылау құқығы адам құқықтарының ажырамас бөлігін құрайды. Бұл құқық адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының (АҚХҰ), азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің (АСҚХП) және адам құқықтары саласындағы басқа да стандарттардың ережелеріне сәйкес сот процестерінің барлық спектрі бойынша қолданылатын халықаралық стандарттарға негізделеді.
Негізгі қазақстандық құқықтық база
Әділ сот талқылауына құқықтың, құқықтық негізі «Құқықтық актілер туралы» бейіндік заңмен регламенттелген сатылы қағидатты негізге ала отырып, бүкіл қазақстандық заң шығару жүйесіне енеді және өзіне мынадай негізгі компоненттерді қамтиды:
● Қазақстан Республикасының Конституциясы;
● «Қазақстан Республикасының Сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Конституциялық заң;
● Судья әдебі кодексі;
● Азаматтық іс жүргізу кодексі;
● Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі;
● Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі;
COVID-19 пандемиясы кезеңінде әділ сот ісін жүргізу құқығын іске асыру
COVID-19 пандемиясы, одан кейінгі төтенше жағдай режимі, 2020 жылдың соңына дейін әр түрлі сәттілікпен жалғасатын жалпы карантин туралы хабарландырулар сот жүйесінің онлайн режимінде жұмыс істеуінің күрделі мәселелерін ашты.
Қазақстанда COVID-19 кезеңінде әділ сот талқылауына құқықты іске асыру ерекшеліктері
2020 жылғы 16 наурызда Елбасы Тәуелсіз Қазақстанның тарихында өзінің жарлығымен Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында ТЖ және карантин режимін енгізді.Әрине, төтенше жағдай режимі сот төрелігіне физикалық қол жетімділік тұрғысынан әділ сот ісін жүргізу құқығын, сондай-ақ істің санатына немесе юрисдикциясына қарамастан барлық іс жүргізу құқықтарын пайдалану мүмкіндігін шектеді.
COVID-19 кезеңінде әділ сот ісін жүргізу құқығының практикалық құрамдас бөлігі
Альнур Илияшев пен Асия Тулесованың қылмыстық қудалауы, тараптардың іс жүргізу теңдігі деңгейін бағалауға, сондай-ақ сот процесінің жариялылығы тұрғысынан процесті техникалық қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін процесс-маркерлер болды. Қылмыстық процестер әділ сот ісін жүргізу құқығын елеулі түрде бұзумен өтті.
Атап айтқанда, қорғаушы тарап, процесс тараптарының теңдігін, жариялылығын, соттың тәуелсіздігін және тұрақты техникалық проблемалар қағидатын ескермегенін атап өтті. Азаматтық сот ісін жүргізу саласында «2021 жылғы 10 қаңтарға тағайындалған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің және мәслихаттарының депутаттарын сайлау жөніндегі сайлау процесіне қатысушылардың жекелеген санаттарының өкілеттіктерін іске асыру мәселелері туралы» ОСК қаулысының күшін жоюға азаматтық қоғамның сот тәртібімен қол жеткізуге талпыныстары процесс-маркерлер болды.
«Онлайн әділ сот ісін жүргізу құқығы» туралы толығырақ "DIGITAL RIGHTS MATTER" есебінде сілтеме бойынша білуге болады
report2020.drfl.kz
