КИСИ inform

2022-12-12 16:19:07 Повышение качества жизни – в приоритете

Сегодня мировая экономика, в том числе и Казахстан, ощущает на себе последствия пандемии и геополитической напряженности, сроки завершения которых трудно спрогнозировать. В Казахстане рост ВВП за текущие 11 месяцев составил лишь 2,7%, тогда как уровень инфляции достиг 19,6%. Без комплексной и хорошо продуманной стратегии последствия кризисной ситуации будут только усиливаться.

Расширенное заседание Правительства с участие Главы Государства охватило наиболее актуальные ориентиры развития страны и акценты на повышении качества жизни граждан в краткосрочный и среднесрочный период.

Во-первых, Президент обратил внимание на необходимости модернизации инфраструктуры как определяющего фактора качества жизни городов и сел. Как показала непростая ситуация в Экибастузе, решение вопросов ЖКХ должно держаться на особом контроле. Средний износ коммунальных сетей по республике составляет более 60%, а в ряде городов достигает 80%. Так, разрабатываемая программа «Тариф в обмен на инвестиции» ставит целью снизить износ сетей в республике на 20 процентных пункта.

Во-вторых, основным источником роста инфляции остается рост цен на продовольствие, который достиг более 24%. Рост цен самым негативным образом сказываются на уровне жизни уязвимых слоев населения и еще сильнее усиливает социально-экономическое неравенство. По состоянию на октябрь 2020 года реальные денежные доходы упали на 11,7%. Принятая в текущем году Программа повышения доходов населения требует пересмотра, а также включения новых механизмов в сфере содействия занятости.

В-третьих, Глава государства сделал акцент и на сельских территориях и важности новых подходов для их развития. Так, будет создана программа сельскохозяйственной кооперации, который позволит повысить обеспеченность страны собственной продукцией. Кроме того, проект по модернизации сельского здравоохранения будет включать строительство порядка 700 новых медицинских объектов и модернизацию 32 больниц.

Альшанская Анна, ведущий научный сотрудник Отдела экономических исследований КИСИ при Президенте РК

@kisi_kz Ашу / Түсініктеме

2022-12-12 16:19:07 Өмір сүру сапасын арттыру – басты міндет

Бүгінгі таңда әлемдік экономика да, оның ішінде Қазақстан да, пандемия мен геосаяси шиеленістің салдарын сезінуде. Қазақстанда ағымдағы 11 айда жалпы ішкі өнімнің өсімі небәрі 2,7 пайызды құраса, инфляция деңгейі 19,6 пайызға жетті. Кешенді және жан-жақты ойластырылған стратегиясыз дағдарыстың салдары тек күшейе түседі.

Мемлекет басшысының қатысуымен өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында ел дамуының өзекті бағыттары қамтылып, қысқа және орта мерзімді перспективада азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруға баса назар аударылды.

Біріншіден, Президент қалалар мен ауылдардағы өмір сүру сапасын анықтаушы фактор ретінде инфрақұрылымды жаңғырту қажеттілігіне назар аударды. Екібастұздағы күрделі жағдай көрсеткендей, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық мәселелерін шешуді ерекше бақылауда ұстау қажет. Республикада инженерлік желілердің орташа тозуы 60%-дан астам, ал бірқатар қалаларда 80%-ға жетеді. Мәселен, әзірленіп жатқан «Инвестицияға айырбас тарифі» бағдарламасы республикадағы желілердің тозуын 20 пайыздық тармаққа төмендетуге бағытталған.

Екіншіден, инфляцияның негізгі көзі азық-түлік бағасының өсуі болып қала береді, ол 24%-дан астамға жетті. Бағаның өсуі халықтың осал топтарының өмір сүру деңгейіне барынша теріс әсер етіп, әлеуметтік-экономикалық теңсіздікті одан әрі ушықтырады. 2020 жылдың қазан айындағы жағдай бойынша нақты ақшалай кіріс 11,7%-ға төмендеді. Биыл қабылданған Халық табысын арттыру бағдарламасы қайта қарауды, сондай-ақ жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің жаңа тетіктерін енгізуді талап етеді.

Үшіншіден, Мемлекет басшысы ауылдық жерлерге, оларды дамытудың жаңа тәсілдерінің маңыздылығына тоқталды. Осылайша, елді өз өнімімен қамтамасыз етуді арттыратын ауыл шаруашылығы кооперациясының бағдарламасы құрылады. Сонымен қатар ауылдық денсаулық сақтау саласын жаңғырту жобасы 700-ге жуық жаңа медициналық нысанның құрылысын және 32 аурухананы жаңғыртуды қамтиды.

Анна Альшанская, ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ Экономикалық зерттеулер бөлімінің жетекші ғылыми қызметкері Ашу / Түсініктеме

2022-12-12 14:18:54 Проблемы финансового сектора – в фокусе внимания

На расширенном заседании Правительства 12 декабря Глава государства уделил большое внимание проблемам финансовой сферы, прежде всего, государственным финансам. В частности, была отмечена необходимость достижения стабильности бюджетного процесса и снижения зависимости доходной части бюджета от трансфертов из Национального фонда. Эти трансферты в последние годы формируют до 40% доходов республиканского бюджета, который, таким образом, стал чрезмерно зависим от данного источника доходов. Высокий объем трансфертов означает и высокий уровень расходования средств, накопленных в Национальном фонде, объем которых снижается с 2014 года и в настоящее время приблизился к 50 млрд. долл., тогда как в середине 2014 года он составлял 77 млрд.

Глава государства указал в своем выступлении и на эту проблему, отметив необходимость прекращения расходования и обеспечения роста объемов активов данного института до 100 млрд. долл. через семь лет. Также Президент отметил проблемы с эффективностью управления активами фонда, выражающиеся в низком уровне их доходности, которая за последние 10 лет составила 1,6% годовых, тогда как ряд аналогичных суверенных фондов в других странах обеспечивают доходность в 6-7%. Особую проблему как сохранность и преумножение активов Национального фонда, так и эффективность управления ими приобретают в связи с тем, что с 2024 года начнется использование половины инвестиционного дохода фонда для начислений детям Казахстана, что резко повысит внимание общественности к деятельности как самого этого института, так и управляющего его активами Национального банка.

Также Глава государства в очередной раз обратил внимание на проблему обеспечения экономики «длинными деньгами», которая сохраняет свою актуальность на протяжении десятилетий. Для того, чтобы стимулировать банки второго уровня все же развернуться в сторону кредитования экономики и, в первую очередь, приоритетных проектов в реальном секторе, будет пересмотрено налогообложение доходов банков по нотам Национального банка. Эта мера сделает такие вложения менее выгодными для банков, что должно стимулировать их вложения в экономику. Кроме того, Президент анонсировал и некоторые другие меры, по банковскому финансированию приоритетных отраслей, в том числе увеличение до 7 лет сроков субсидирования ставок вознаграждения в рамках программы «Экономика простых вещей» и цифровизацию зерновых расписок, что позволит использовать их как залоговый инструмент для получения предприятиями АПК кредитов.

Не исключено, что финансирование экономики также будет увеличено и в связи с озвученным Главой государства решением по расширению прав вкладчиков ЕНПФ в части распоряжения своими пенсионными накоплениями и их передаче в частное управление, хотя данная мера должна быть дополнена определенным нормативным регулированием.

В целом, выступление Президента К.К.Токаева еще раз продемонстрировало, что финансовая сфера экономики Казахстана остается в постоянном фокусе внимания руководства страны и должна трансформироваться в русле реформ, направленных на системную модернизацию экономики.

Вячеслав Додонов, главный научный сотрудник КИСИ при Президенте РК

@kisi_kz Ашу / Түсініктеме

2022-12-12 14:18:54 Қаржы секторының мәселелері басты назарда

12 желтоқсанда өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында Мемлекет басшысы қаржы секторының проблемаларына, оның ішінде мемлекеттік қаржыға үлкен көңіл бөлді. Атап айтқанда, бюджеттік үдерісте тұрақтылыққа қол жеткізу және бюджет кірістерінің Ұлттық қордан түсетін трансферттерге тәуелділігін азайту қажеттігі айтылды. Бұл трансферттер соңғы жылдары республикалық бюджет кірісінің 40% дейін құрайды, осылайша олар осы кіріс көзіне шектен тыс тәуелді болып қалды. Трансферттердің жоғары көлемі Ұлттық қорда жинақталған қаражаттың жоғары деңгейде жұмсалуын білдіреді. Жинақталған қаражаттың көлемі 2014 жылдан бері азайып, қазір 50 миллиард долларға жақындады, ал 2014 жылдың ортасында ол 77 миллиард доллар болатын.

Мемлекет басшысы өз сөзінде бұл проблеманы көрсете отырып, шығынды тоқтату және алдағы жеті жылда бұл институттың активтерін 100 миллиард долларға дейін өсіруді қамтамасыз ету керектігін айтты. Президент қор активтерін басқару тиімділігіне қатысты проблемаларды атап өтті, бұл олардың кірістілігінің төмен деңгейінде көрінеді. Соңғы 10 жылда бұл көрсеткіш жылына 1,6% құраса, басқа елдердегі бірқатар ұқсас тәуелсіз қорлар 6-7% кірісті қамтамасыз етеді. 2024 жылдан бастап қордың инвестициялық кірісінің жартысы Қазақстан балалары пайдасына аударылымдарға жұмсалатындығына байланысты Ұлттық қор активтерін сақтау мен ұлғайту, сондай-ақ оларды басқарудың тиімділігі ерекше проблема бола бастайды, бұл осы мекеменің өзіне және Ұлттық Банкке деген қоғамның назарын күрт арттырады.

Сондай-ақ Мемлекет басшысы экономиканы ондаған жылдар бойы өзекті болып келген «ұзын ақшамен» қамтамасыз ету мәселесіне тағы да назар аударды. Екінші деңгейлі банктердің экономиканы несиелендіруге және бірінші кезекте нақты сектордағы басым жобаларға бет бұруын ынталандыру мақсатында Ұлттық Банктің ноталары бойынша банктердің кірістеріне салық салу тәртібі қайта қаралатын болады. Бұл шара банктер үшін мұндай инвестицияларды тиімсіз етеді. Сол себепті бұл оларды экономикаға инвестициялауға ынталандыруы керек. Сонымен қатар Мемлекет басшысы басым секторларды банктік қаржыландырудың басқа да шаралары туралы, оның ішінде «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау шарттарын 7 жылға дейін ұлғайту және АӨК кәсіпорындарының несие алуына кепілдік құралы ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін астық қолхатын цифрландыру туралы айтты.

Мемлекет басшысының БЖЗҚ салымшыларының зейнетақы жинақтарын басқару және оларды жеке басқаруға беру туралы шешіміне байланысты экономиканы қаржыландыру да артуы мүмкін, дегенмен бұл шараны белгілі бір нормативтік құқықтық актілермен толықтыру қажет.

Тұтастай алғанда, Президент Қ.К.Тоқаев Қазақстан экономикасының қаржы секторы ел басшылығының тұрақты назарында екенін және экономиканы жүйелі жаңғыртуға бағытталған реформаларға сәйкес қайта құрылуы тиіс екенін тағы бір рет көрсетті.

Вячеслав Додонов, ҚР Президенті жанындағы
ҚСЗИ бас ғылыми қызметкері Ашу / Түсініктеме

2022-12-12 12:06:20 По итогам расширенного заседания Правительства РК

Экономика Казахстана в течение 2022 года показала восходящую динамику в начале года, и постепенное снижение к концу текущего года. Но в целом, можно предположить, что конец года завершится с ранее обозначенным показателем роста ВВП около 3%. Так, в первом квартале рост экономики составил 4,4%, по итогам первого полугодия сложился на уровне 3,3%, в целом, за текущие 11 месяцев - 2,7%.

Как заявил премьер-министр Алихан Смаилов, замедление экономического роста связано со снижением добычи нефти и полезных ископаемых. Однако помимо этого негативным фактором стала инфляция, которая практически достигла по официальным данным 20%. Даже незначительное повышение цен может негативным образом отразится на экономической динамике. Последствия повышения цен приводят к сжатию объемов производства, обесценению финансовых ресурсов, тормозит инвестиционные процессы и др. Уровень инфляции в стране продолжает расти, хоть и немного замедлился ее темп. Таким образом, можно отметить, что в текущем году борьба с инфляцией оставалась одной из ключевых задач правительства, с которой не удалось справиться должным образом. Поэтому критика Президента РК К.К. Токаева, прозвучавшая в адрес правительства вполне обоснована.

Как, впрочем, и критика, направленная в адрес Минэнерго. Сложившаяся в отоплении и энергоснабжении ситуация выявила проблему отсутствия у курирующего ведомства контроля и осведомленности масштабов проблем, имеющихся в секторе. С другой стороны, это также демонстрирует проблемы управления на центральном и местном уровне, подготовка к отопительному сезону начинается задолго до его начала. Но, в итоге, это все выливается в системную проблему управления на государственном уровне.

Поэтому одним из поручений Главы государства явилось децентрализация функции между уровнями государственного управления. Например, по отраслевым вопросам контроль и реализацию передать с уровня правительства на уровень центральных государственных органов. С одной стороны, это должно повысить уровень ответственности центральных госорганов, но с другой решение масштабных проблем связано с наличием финансовых ресурсов на местах, а это уже иная проблема, в которой также имеются свои подводные камни. Тем не менее, процесс децентрализации должен запустить механизмы, которые будут способствовать решению и этих вопросов.

Асель Абен, руководитель Представительства КИСИ в г.Алматы

@kisi_kz Ашу / Түсініктеме

2022-12-12 12:06:20 ҚР Үкіметінің кеңейтілген отырысының қорытындысы бойынша

2022 жылы Қазақстан экономикасы жыл басында өсу үрдісін көрсетсе, жылдың соңына қарай біртіндеп құлдырауын көрсетті. Жалпы алғанда, жылдың аяғы бұған дейінгі ЖІӨ-нің шамамен 3% өсу қарқынымен аяқталады деп болжауға болады. Мәселен, бірінші тоқсанда экономикалық өсім 4,4% құраса, бірінші жартыжылдықтың қорытындысы бойынша – 3,3%, ал ағымдағы 11 айда 2,7% құрады.

Премьер-министр Әлихан Смайыловтың айтуынша, экономика өсімінің баяулауы мұнай мен пайдалы қазбалар өндірісінің төмендеуімен байланысты. Бұдан бөлек инфляция салдары да әсер етті, ресми деректер бойынша оның 20%-ға жеткені белгілі. Бағаның шамалы өсуінің өзі де экономикалық динамикаға кері әсерін тигізуі мүмкін. Бағаның өсуінің салдары өндіріс көлемінің қысқаруына, қаржы ресурстарының құнсыздануына, инвестициялық процестердің баяулауына және т.б. әкеліп соқтырады. Елдегі инфляция деңгейінің қарқыны төмендегенімен әлі де өсуін тоқтатпады. Осылайша биыл инфляциямен күрес үкіметтің атқара алмаған негізгі міндеттерінің бірі болып қалғанын атап өтуге болады. Сондықтан ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың Үкіметке айтқан барлық сын-пікірлері орынды деп айтуға болады.

Сондай-ақ Энергетика министрлігіне қатысты айтылған сын да орынды. Жылу беру және энергиямен қамтамасыз етудегі қалыптасқан жағдай қадағалаушы орган тарапынан саладағы мәселелердің ауқымын бақылау және хабардар болудың жоқтығын айқындап берді. Екінші жағынан, бұл орталық және жергілікті деңгейдегі менеджменттің проблемаларын да көрсетеді, себебі жылу беру маусымына дайындық алдын ала біршама уақыт бұрын басталады. Бірақ, түптеп келгенде, мұның бәрі мемлекеттік деңгейдегі басқарудың жүйелі проблемасына айналады.

Сондықтан Мемлекет басшысының тапсырмасының бірі мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы функцияларды орталықсыздандыру болды. Мысалы, салалық мәселелер бойынша бақылау мен жүзеге асыруды үкіметтік деңгейден орталық мемлекеттік органдар деңгейіне беру керек. Бір жағынан, бұл орталық мемлекеттік органдардың жауапкершілік деңгейін арттыруы керек, бірақ екінші жағынан, ауқымды мәселелерді шешу жергілікті қаржылық ресурстарға байланысты. Дегенмен орталықсыздандыру процесі осы мәселелерді де шешуге көмектесетін тетіктерді іске қосуы керек.

Әсел Әбен, ҚСЗИ-дың Алматы қаласындағы өкілдігінің басшысы Ашу / Түсініктеме

2022-12-09 14:39:18 ҚСЗИ директорының орынбасары Алуа Жолдыбалина «Түскі формат» бағдарламасында аудан және облыс әкімдерін сайлау жайында сұрақтарға жауап берді

Бағдарламаның толық нұсқасы біздің YouTube арнамызда Ашу / Түсініктеме

2022-12-08 13:41:55 ​ Эксперт КИСИ выступил на международной конференции «Central Asia: the Age of Reforms»

7 декабря 2022 года в г.Вена состоялась международная конференция «Central Asia: the Age of Reforms», организованная Венской Дипломатической Академией, Центром международных отношений и устойчивого развития, а также Посольством Республики Казахстан в Австрийской Республике. В конференции принял участие руководитель отдела международных исследований КИСИ Айдар Курмашев.

Одними из наиболее важных тем обсуждения стали политические реформы в Казахстане, социально-экономическое развитие Центральной Азии, а также возможности реализации европейских инфраструктурных, гуманитарных проектов.

Подробнее на сайте kisi.kz Ашу / Түсініктеме

2022-12-08 13:41:55 ​ ҚСЗИ сарапшысы «Central Asia: the Age of Reforms» халықаралық конференциясында сөз сөйледі

2022 жылдың 7 желтоқсанында Вена Дипломатиялық академиясы, Халықаралық қатынастар және тұрақты даму орталығы, Қазақстан Республикасының Австрия Республикасындағы Елшілігінің ұйымдастыруымен «Central Asia: the Age of Reforms» халықаралық конференциясы өтті. Конференцияға ҚСЗИ Халықаралық зерттеулер бөлімінің басшысы Айдар Құрмашев қатысты.

Талқылаудың маңызды тақырыптарының бірі – Қазақстанда жүргізіліп жатқан саяси реформалар, Орталық Азияның әлеуметтік-экономикалық дамуы, сондай-ақ еуропалық инфрақұрылымдық және гуманитарлық жобаларды жүзеге асыру мүмкіндіктері.

Толығырақ kisi.kz сайтында Ашу / Түсініктеме

2022-12-06 16:42:56 ​ ҚСЗИ директоры «Примаков оқулары» форумына қатысты

2022 жылдың 6 желтоқсанында Мәскеу қаласында «Примаков оқулары» VIII Халықаралық ғылыми-сараптамалық форумы өтті. Сегізінші форумның тақырыбы Еуразиялық өлшемдегі әлемдік тәртіпті өзгертуге арналды.

Бірінші сессия барысында ҚСЗИ директоры Еркін Тұқымов «Тұрақсыздық дәуіріндегі Еуразиялық процесс: Қазақстан көзқарасы» тақырыбында баяндама жасады.

Үлкен Еуразия кеңістігінде болып жатқан өзгерістер халықаралық сауда жүйесіне айтарлықтай әсер ететіні белгілі. Соның салдарынан жеткізу тізбегінің үзілуі байқалып, сыртқы нарықтардағы құбылмалылық күшейе түсуде.

ҚСЗИ директорының айтуынша, болашақтағы кез келген жүйелі сын-қатерлерге мықты мемлекеттік институттар мен сыртқы және ішкі күйзелістерге үлкен төзімділігі мен бейімделгіштігі бар проактивті экономикалық саясат жауап болуы тиіс.

Толығырақ kisi.kz сайтында

Директор КИСИ принял участие в форуме «Примаковские чтения»

6 декабря 2022 года в г. Москве состоялся VIII международный научно-экспертный форум «Примаковские чтения». Тематика восьмого форума была посвящена трансформации мирового порядка в евразийском измерении.

В ходе первой сессии директор КИСИ Еркин Тукумов выступил с докладом на тему «Евразийский процесс в эпоху нестабильности: взгляд из Казахстана».

Было отмечено, что изменения на пространстве Большой Евразии, происходящие в этом году, оказывают значительное влияние на систему международной торговли. Наблюдается разрыв традиционных цепочек поставок, усиливается волатильность на внешних рынках.

По мнению директора КИСИ, ответом на любые системные вызовы будущего должны стать сильные государственные институты и проактивная экономическая политика, обладающая большей стрессоустойчивостью и адаптивностью к внешним и внутренним шокам.

Подробнее на сайте kisi.kz Ашу / Түсініктеме