* * * ...Кийин экөө сүйлөшкөндөй кылды... Биринчи б | Туркун ойлор✍🌎

* * *

...Кийин экөө сүйлөшкөндөй кылды... Биринчи болуп белекти Алча берди. Белеги жылтырак кагазга опсуз оролуп, кенеп жип менен төрт жагынан чие байланган. Ичинде эки тыйындык үч чакмак дептер, бир учту кара калем. «Индонезия жомоктору» деген бирин-экин барактары жыртылган китеп, анан «Марат, сени 23-февраль – Советтик Армиянын күнү менен чын жүрөктөн куттуктайм! Сага окууңа ийгилик каалаймын! – деп Алча» деген открыткасы бар (Открытканын сыртында «С Новым годом!» деген жазуусу, Аяз атанын, Аяз кыздын сүрөтү.) Алча бу белегин класстагыларды баарына көрсөтүп, көзүнө сайгандай кылып, шардана тапшырды. Классташ кыздары балдарга белек берди. Бир гана Сапаргүл Мараттын жанынан өтүп, жон куйруктан мыкчый чымчыды да, быштак жүзү түнөрүп: «Сениби, шашпа!» – деп койду. Муну экөөнөн башка эч ким байкабады. Алча да... Көп өтпөй жаз келип, 8-Март да жакындап калды. Аялдардын эл аралык майрамы...

Кезек эми Маратка келди... Бирок Мараттын белеги Алчага кечирээк тийиди. Ошо күнү (7-мартта) ал сабакка келбей калды. «Ий, шүмшүк алдаган экен», – деди Алча, бушайман тартып. Аны: «Сабакка келсе экен» – деп Алча көпкө күттү. Класстын баары бири-бирине белектерин берип бүттү. Бир гана Марат жок. Андан дарек да жок. «Эми мындан кийин Маратка ишенбейм!» – деп Алча карганды. Ошо күнү класстагы кыздардан жалгыз гана Алча белексиз кайтты. Мындайда Сапаргүлгө табылбай эле калат. Ал өзүн жандаган кыздарга (андан диктант көчүргөнгө маш кыздар) «быш-быш» деп бирдемке айтымыш этип, байма-бай Алча тарапка каш кагымыш болгон... Алча түн о бир убакта терезенин тарсылдаганын угуп калды...

Терезени ачса Марат турат. Эмнегедир энтигип алыптыр. Ал озунуп:

– Ме, – деди гезитке оролгон нерсени Алчага кармата берип: – Кутулдумбу? Мен кеттим... – деди ал.

– Кутулдуң. Эртерээк бербейсиңби, – Алча териге сүйлөдү. – Бергениңи кыздар да көрбөй калды...

– Кечирип койчу... Уюбуз тууган эле. Көз салар эч ким жок, үйдө калгамын, – деди да, ал келген жагына чуу койду.

Мараттын белеги да Алчаныкынан өтө бербептир. «Советский экран» деген журнал. Мукабасында Юрий Никулиндин сүрөтү. «Корея» журналы. Бу журналда автоматты көкүрөгүнө бекем кысып, ууртунда жылмаюу турган корей кызынын сүрөтү бар эле. (Мараттын атасы ушу айылдын почточусу, бу журналдарды да ал атасынын куржунунан уурдап алган. Мындай журналды булардын тепкедей айылында кайсы мударис окуйт, аны да билбейт эле.) Тургеневдин сырты көгүш «Муму» деген китеби. Китептин сырткы бетинде «Мумуну» сууга чөктүргөнү алып бараткан дудук Герасимдин сүрөтү. Ал эми ички бетинде, ийрең-буйруң колу менен жазган майрамдык каалоосу. Ал мындай эле: «Урматтуу Алча! Сага кучак жайып келе жаткан 8-Март – Аялдардын эл аралык майрамы менен куттуктайм! Сага индиялык таза сүйүү, сибирдик чың ден соолук, кавказдык узак өмүр каалаймын! – деп Марат» (Ал муну агасынын бир кызга жазган куттуктоосунан көчүргөн.) Бу белектин ичинде жарымдай калган «Кармэн» упасы (эжесиники болсо керек. Жыты тим эле эки кадам ары турсаң да мурунду жарып жиберген, өзгөчө жыты бар эле...

Мараттын ырычы? Атайын Алчага «арнап жазган ыры» да чакмак дептердин барагында жазылып турганын көргөндө, көзүнөн жаш чекиттей агып кетчүдөй болду. Бул ырды ал Шота Руставелинин «Жолборс терисин жамынган баатыр» деген поэмасынан көчүрүп, Алчага «өз ырым» деп калпты ышкыртып койгонун эми эстеди да, «бырс» этип күлүп алды.

«Сүйүүдө берендердин сырларына,
Жете албай кулдук кылат генийлер да,
Сөз эмес, миң кубула күү ыргалткан
Муңканып жабыр түшөт ырларга да!
Мен жаздым азап тартып кор болгонду
Сүйүүнүн тунук акыл муңдарында» – деп жазып, аягына: «Марат» – деп кол койгон эле.

Бул ырды окуду да, минтип кыдырекей көчүрүп, Алчага арнаганына таң калып отурду. Экөө тең ошондо бу ыр саптарда эмне деп жазылганын түшүнө алды бекен? Азыр да ага мээси жетпей турду... Ушу анын дасмиясы...

...Маратка бу качанкы балалыгынын элестери менен эскерүүлөрүн кайтарып, көз алдынан баарын шуруга тизгендей тартып берген бу бир үзүм жүрөк жылытты. Алча булардын баарын күнү бүгүнкүдөй сактап келгенин айтпайсыңбы. Бул алардын эстутуму. Ушул эстутумда алардын балалыгы жашады... Марат бешене